مقدمه
نمایندگی تهران و البرز در راستای تحقق ایده و مأموریت خود تحت عنوان« اسلام پاسخگو» درپایتخت ایران اسلامی درسال ۱۳۸۷تشکیل شد. اسلام پاسخگو نیازمند تفسیری نو از اسلام و علوم اسلامی است تا ناظر بر چالش‌های معاصر، زمینه مواجهه درست با آنها را فراهم آورد. این تفسیر از یک سو متکی بر مشترکات دینی و اسلامی بوده که ضمن قبول اختلاف و معرفی صحیح هریک از ادیان، مذاهب و فرق اسلامی می‌تواند در راستای حل مشکلاتشان اقدام نماید و از سوی دیگر با تفسیر انسانی و فطری از دین، زبان مشترک با انسان بیرون دینی پیدا کرده با او برای حل مشکلات انسان معاصر همزبان شود و زمینه پرداختن به مباحث فرا ادیانی و رویکرد تمدنی را برای خود فراهم آورد همچنانکه توجه به ظرفیت شهر تهران به دلیل وجود مراکز علمی ، حضور درصد بالایی از شخصیت های تأثیرگذار و وجود پیروان ادیان آسمانی و مذاهب اسلامی فضای مناسبی جهت تحقق اهداف این نمایندگی فراهم آورده است. مضاف بر موارد مذکور استقرار دولت، مجلس و سایرنهاد های رسمی، اعم ازسیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی قوای سه گانه ، سازمان های تاثیرگذار داخلی و خارجی، سفارتخانه ها و … درتهران با جمعیت چهارده میلیونی که بیش ازیک میلیون آن از برادران مسلمان اهل سنت می باشند، ظرفیت عظیم انسانی را دراین شهرنشان می دهد. این ویژگی ها باعث شد در سال ۱۳۹۶ مأموریت نمایندگی تهران ارتقاء پیدا کرده و پرداختن به ادیان و مذاهب و فرق اسلامی نیز در کنار ایده اسلام پاسخگو، جزء مأموریت های نمایندگی قرار گیرد و قلمرو آن به استان البرز گسترش یابد. در ذیل ابتداء به تاریخچه و سیر تطور مدیریتی آن اشاره شده آنگاه به مأموریت، اهداف، سیاست ها ، ساختار و فعالیت های نمایندگی نظر اجمالی خواهیم داشت. امید است مفاهمه صحیح پیرامون اسلام پاسخگو از یک سو و برطرف نمودن موانع و آماده شدن امکانات لازم از سوی دیگر زمینه پرداختن به چالش های ادیان ، مذاهب و فرق اسلامی را فراهم آورد.
الف. پیشینه فعالیت
واحد تهران به ریاست حجت الاسلام والمسلمین آقای عطاران در سال ۱۳۸۷تأسیس گردید و در زمان ایشان تلاش گسترده ای نسبت به شکل گیری کمیته راهبردی و تدوین ایده اسلام پاسخگو و سند تهران انجام شد.آن ایده در قالب معاونت‌های عملیاتی گردید و رشته‌های دکتری اندیشه معاصر به ریاست حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر پارسانیا و کارشناسی ارشد مطالعات اسلامی به ریاست دکتر صالحی و همچنین رشته ارشد فلسفه اسلامی با رویکرد نوین به ریاست مرحوم دکتر بونو و حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر میری اقدام به پذیرش دانش پژوه نمودند . مرکز مطالعات پژوهشی تا حدودی عملیاتی شد و سند ادیان، کنار سند راهبردی تهران تدوین گردید. از مدرسه گرگان تنش زدایی شده و آن مدرسه در مسیر توسعه قرار گرفت و در تمام سال‌های حضور ایشان ایده اسلام پاسخگو خود را در دوره‌های کوتاه مدت به نمایش گذاشت و بطورکلی نمایندگی به نوعی تشکیل و تثبیت شد.
در سال ۱۳۹۵ حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر محسن میری به عنوان ریاست نمایندگی تهران انتخاب شدند و ایشان هم ضمن تداوم مسیر قبلی به توسعه جنبه آموزشی و پژوهشی نمایندگی در قالب نشست‌های گوناگون علمی، سامان دهی طلاب افغانی و تمشیت مدارس پیوسته فاطمیه و کلیة الزهرا (طلاب خواهر عراقی) اقدام نمودند و دوره های کوتاه مدت سالانه به «هم اندیشی بین المللی» ارتقاء یافت و هم اندیشی « اسلام و مسائل معاصر» با مشارکت اساتید بنام ایرانی و مالزیایی در سال ۱۳۹۵ بر پا گردید.
در سال ۱۳۹۶حجت الاسلام والمسلمین آقای سید سجاد هاشمیان به ریاست نمایندگی انتخاب شدند. در زمان ایشان نمایندگی تهران به نمایندگی تهران و البرز گسترش یافت و مقرر گردید در عرصه ادیان، مذاهب اسلامی و فرق شیعی و فرا ادیان در کنار اسلام پاسخگو به فعالیت آموزشی و پژوهشی بپردازد و از ظرفیت تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی استفاده کامل بعمل آید. همچنین برای آن چهار مدرسه عالی مطالعات اسلامی، اسماعیلیه، علویه و زیدیه و مرکز آموزش زبان فارسی در نظر گرفته شد. مرکز مذکور و مدرسه عالیه «مطالعات اسلامی و فرق شیعی» تأسیس و راه اندازی شد تا در آینده به چهار مدرسه عالی ارتقاء یابد. مدارس تابعه نمایندگی به چهار مدرسه توسعه پیداکرد. رشته های متنوع فرق شیعی در مقاطع کارشناسی، ارشد و دکتری تدوین و مجوز اجرایی رشته های گوناگون دریافت شد و سامان دهی رساله تمامی دانش پژوهان دکتری اندیشه معاصر مسلمین در قالب طرح اجمالی، طرح تفصیلی و دفاع ار رساله انجام پذیرفت و عملیاتی شد. زمینه تبدیل دو «فصلنامه اندیشه مطالعات معاصر مسلمین» به فصلنامه فراهم آمد. هم اندیشی های بین المللی سالانه در راستای ایده «اسلام پاسخگو » تحت عنوان «فلسفه اسلامی و امتداد اجتماعی آن»(۱۳۹۶) و «اندیشه اسلامی در ایران معاصر»(۱۳۹۷) متناسب با رشته های بلند مدت نمایندگی و با مشارکت دانشکده جهان اسلام دانشگاه تهران و بنیاد مسکو تداوم و ارتقاء یافت وتلاش گسترده ای جهت توسعه فضای فیزیکی نمایندگی و جذب دانش پژوه به عمل آمد.
در حال حاضر این نمایندگی، براساس چشم انداز و سند ابلاغی نهادی است علمی تربیتی، بالنده و سرآمد، با جذب و تربیت افراد شایسته ازمیان شیعیان و دیگر مذاهب اسلامی و ادیان به صورت واحدهای تابعه، همکار و پیوسته با برگزاری دوره های بلند مدت و کوتاه مدت واجرای نشست های علمی و انجام تحقیقات بنیادی، نقش خود را درتحقق اهداف عالی نظام اسلامی مبتنی براسناد بالادستی، اهداف کلان زیر را تعقیب می کند:
ب. مأموریت نمایندگی
نمایندگی تهران و البرز، با بهره‌گیری از تجارب، ظرفیت‌های علمی و فناوری‌های نوین و بهرهمندی ازمنابع انسانی کارآمد با رویکرد تمدنی به معارف اسلامی به تربیت طراز برجسته‌ای از عالمان دینی، اندیشمندان و اسلام‌شناسانی نخبه از میان پیروان مذاهب و فرق اسلامی و ادیان و درجهت تولید اندیشه وتبیین اسلام ناب محمّدی پرداخته و با هدف پاسخگویی به نیازهای معاصردرسطح جهان و بازشناسی مسائل مشترک امت اسلامی و معرفی به پیروان سایرادیان با نگاه تقریبی و تطبیقی به فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، تربیتی درون مذهبی، فرامذهبی و فرادینی نقش خود را درتحقق اهداف کلان زیر را تعقیب می کند.
ج. اهداف کلان نمایندگی
تربیت طراز برجسته‌ای از عالمان دینی، اندیشمندان و اسلام‌شناسان نخبه، متعهد، معتدل و تأثیرگذار از میان پیروان ادیان، فرق و مذاهب اسلامی؛
- تبدیل واحد تهران والبرز به کانون جریانساز و محوری بازتولید دستآوردهای علمی- پژوهشی در طراز جهانی برای بازشناسی مبانی و مسائل مشترک امت اسلامی و جوامع دین‌مدار با نگاه تقریب و همگرایی اسلامی و دینی؛
- ارائه مبانی و الگوهای حیات‌بخش اسلام ناب محمّدی ناظر به نیازهای انسان معاصر با رویکرد معنوی و تمدنی از طریق استقرار نظام آموزشی تربیتمدار با رویکرد پژوهشی، دارای اصالت حوزه ای و بهرهمند از تجربههای جهان امروز؛
- دستیابی به الگویی موفق ازهمزیستی مسالمت آمیز نخبگان مذاهب وادیان، درفضای علمی تربیتی؛
- دستیابی به سطحی مطلوب ازتعامل مؤثر وجریان سازبا نخبگان و نهادهای علمی بین المللی فعال درحوزه ادیان و مذاهب؛
- دستیابی به جایگاه سازمانی بالنده و سرآمد با اعتبار وگستره بین‌المللی.
د. سیاست ها
- استفاده ازسنت سترگ اسلامی و بهرهمندی از سنت سلف حوزه‌های علمیه در عرصه‌های گوناگون فلسفی، عرفانی، تفسیری، فقهی و غیره از یک سو و بهره مندی از دستاوردهای مثبت بشری از سوی دیگر.
- تاکید بر نگاه انسانی، عقلانی، رحمانی و اعتدالی به اسلام و توجه جدی به مشترکات اسلامی از یک سو و بهره مندی از ظرفیت تمامی ادیان، مذاهب و فرق اسلامی از سوی دیگر.
- تعامل با مراکز و مؤسسات و شخصیتهای علمی ایران و سایر مراکز بین المللی همسو.
ساختار نمایندگی تهران و البرز
معاونت آموزشی پژوهشی نمایندگی
فعالیت آموزشی:
معاونت آموزش براساس ایده نمایندگی تهران از یک سو و اهداف وسیاست‌های کلی آن از سوی دیگر، اهداف عملیاتی را برای خود ترسیم و فعالیت هایی را جهت تحقق آن انجام داده است که ابتداء به اهداف مذکور اشاره داشته و سپس به فعالیت‌های آن نگاه گذرا خواهیم داشت.
الفـ .اهداف عملیاتی:
1. تدوین رشته جدید در مقطع دکتری (اندیشه معاصر مسلمین) و پذیرش دانش پژوه بطور سالانه برای آن.
2. توسعه مقطع کارشناسی ارشد با اصلاح رشته‌های موجود المصطفی.
3. تدوین و برپایی رشته کارشناسی فرق شیعی و توسعه مقاطع بالاتر آن.
4. تمشیت مدارس پیوسته.
۵. برطرف کردن موانع جذب و توسعه راهکارهای آن.
ب.فعالیت ها:
۱.تهیه سند بخشی آموزش:
سند بخشی آموزش مبتنی بر سند راهبردی نمایندگی و گزارش تحلیل محیطی تهیه گردید تا ترسیمی از چشم انداز آینده آموزش را در بر داشته باشد.
۲. اولویت‌بندی رشته‌ها و گرایش‌ها:
ارزیابی بیش از پنجاه رشته در دانشگاه‌های داخل و دانشگاه‌های بین المللی در نهایت پنج رشته: ۱- قرآن‌پژوهی ۲- کلام و فلسفه اسلامی ۳- مطالعات اسلامی ۴- عرفان و اخلا ق اسلامی۵- تاریخ و مبانی فرهنگ و تمدن اسلامی. لازم به ذکر است درمطالعات سال‌های اخیر «حوزه اندیشه معاصرمسلمین»،« فقه و مسایل معاصر»،«عرفان اسلامی و انسان معاصر » و «ادیان» و «فرا ادیان» و «فرق شیعی » نیز جزء الویت‌های نمایندگی تهران و البرز قرار گرفت که در ادامه به آ نها اشاره می‌گردد.
۳. تشکیل گروهای علمی مناسب:
گروه‌های علمی اساس محتوایی و بنیان کلیدی یک مجموعه علمی هستند. بر این اساس، جذب اساتید آشنا با دو عرصه علوم سنتی و علوم جدید و تشکیل گروه‌های مناسب از لوازم اصلی تحقق ایده تهران والبرز است.
۴. تدوین رشته‌های بلند مدت نو
گروهای علمی مذکور با توجه ایده نمایندگی از یک سو و مطالعات قبلی اقدام به تدوین رشته‌های نو و یا اصلاح برخی از رشته‌های ساز گار با ایده تهران و البرز نمودند که در ادا مه به آنها پرداخته می‌شود.
فعالیت های پژوهشی:
معاونت پژوهش براساس رسالت کلی نمایندگی تهران و البرز، اهداف عملیا تی را برای خود ترسیم و فعالیت هایی رابر اساس آن اهداف انجام داده است که ابتداء به اهداف مذکور اشاره داشته سپس به آن فعالیت ها می‌پردازیم.
۱. پژوهش‌های مختلف بنیادی و کاربردی در زمینه ایده نمایندگی به ویژه الویت دادن به مسايل درون دینی از یک سو و توجه به نیازهای بینا دینی و انسانی از دیگر سو.
۲. تعبیه رویکرد پژوهشی در عرصه‌های مختلف نمایندگی تهران والبرز.
۳. کمک به پرورش دانش پژوه محقق با همکاری معاونت آموزش وگروهای آن.
۱.تعبیه سیاست آموزش پژوهش محور درسند نمایندگی:
ازآنجاکه ایده تهران نو می باشد نیاز به پژوهش دارد لذا این سیاست در جلسات مختلف کمیته راهبردی مطرح و در سند نمایندگی لحاظ شد و نهایتا مورد تصویب قرار گرفت. همچنین طرحی با عنوان «آموزش پژوهش محور» توسط آقای میر مجیدی تهیه و ابعاد مسأله مورد بررسی قرار گرفت.
به منظور ترسیم چشم اندازی از فعالیت‌های پژوهش بر مبنای سند راهبردی نمایندگی، منشور مذکور تدوین شد.
ایده«اسلام پاسخگو» و فعالیت در عرصه «ادیان، فرا ادیان و فرق شیعی» نیازمند پژوهش در آموزه ها و سنت اسلامی ناظر به چالش ها و مسائل پیش رو می باشد تا زمینه مواجهه صحیح با عرصه‌های گوناگون دینی و فرا دینی و پاسخگو یی به نیازهای کنونی که متفاوت به مسائل دنیای قدیم است فراهم آید. ضمن اینکه این تحقیقات می‌تواند تراکم پژوهشی برای رشته‌های آموزشی را آماده نماید. برای تحقق اهداف مذکور مرکزپژوهشی می‌تواند ایده مناسبی باشد. در این زمینه دو طرح تدوین گردید تا در ساختار نمایندگی بخشی برای پیگیری اهداف مذکور ایجاد شود با پیگیری این طرح ها مرکز فوق در ساختار نمایندگی تعبیه شد و بصورت محدود اجرا گردید که با توجه به تغییری سند نمایندگی نیازمند اصلاح طرح‌های مذکور و تأسیس مرکز پژوهشی جدیدی می باشد.
مرکز آموزش زبان فارسی و معارف اسلامی
این دوره ویژه دانش پژوهان المصطفی در نمایندگی تهران می باشد که مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی، در قالب های مختلف به صورت حضوری و برخط (مجازی) می بایست دانش پژوهان جذب شده در المصطفی برای نمایندگی تهران را در بازه زمانی یک ساله آماده حضور در دوره های آموزشی مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری نماید.در این فرایند آموزشی، زبان آموزان با حضور در مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی و شرکت منظم در کلاس های عملی و نظری مورد نیاز، به تناسب ملّیت های خود در بازه زمانی ۶ الی ۹ ماه تحصیلی، زبان فارسی را یاد می گیرند.کلاس ها بر اساس چهار مهارت اصلی شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن برنامه ریزی شده است. دوره های آموزش زبان به تناسب نیاز و سطح زبانی فراگیران، در سه مقطع مقدماتی، متوسطه و پیشرفته برگزار می شود. و در انتها برای تثبیت مهارت های آموزش داده شده یک ترم دروس معارف اسلامی به ایشان ارائه می گردد.
اجرای دوره های آموزشی:
دوره های آموزش زبان فارسی در چهار سطح پایه (نوآموز)، مقدماتی، متوسطه و پیشرفته برگزار می شود و به آموزش مهارتهای ادراکی (شنیدن و خواندن) و مهارتهای تولیدی (صحبت کردن و نوشتن) و آموزش واژه و دستور می پردازد. این برنامه ویژه افرادی است که می خواهند تمامی مهارت های زبانی را به صورت کامل فرا بگیرند؛ لذا در کنار کتاب فارسی عمومی کتاب‌های ویژه مهارت خواندن، شنیدن و نوشتن را آموزش می‌بینند.
سطح پایه: در این سطح حروف الفبا به همراه مهارت های شنیداری، گفتاری و نوشتاری در سطح ابتدایی آموزش داده می شود و زبان آموز در پایان این دوره قادر به معرفی خود و ارتباط ساده با بومی زبانان است. طول دوره این سطح 40 ساعت آموزشی است.
سطح مقدماتی: در این سطح زبان آموز می تواند در سطح اولیه با دیگران رابطه اجتماعی برقرار کند؛ با یک نفر صحبت کند و در مورد علایق و نیازهای خود جملاتی بسازد. در این مرحله کلیه مهارت های صحبت کردن، خواندن، نوشتن، شنیدن به طور تلفیقی به همراه واژگان و مفاهیم دستوری آموزش داده و تمرین می شود و زبان آموز می تواند متون ساده فارسی را بخواند و بفهمد. طول دوره این سطح 120 ساعت آموزشی است.
سطح میانی: در این سطح زبان آموز تسلطش به حدی می رسد که می تواند بیشتر نیازهای خود را در این زبان برطرف کند، با دیگران وارد بحث های پیچیده شود و منظور خود را بیان کند. طول دوره این سطح 160 ساعت آموزشی است.
سطح پیشرفته: زبان آموز در این سطح تمامی مهارت های زبانی را در سطح خیلی خوبی آموخته است و می تواند کاملا مسلط به این زبان صحبت و در شرایط مختلف حتی موقعیت های تخصصی از آن استفاده کند. طول دوره این سطح 160 ساعت آموزشی است.
مدرسه عالی مطالعات اسلامی و فرق شیعی
مدرسه عالی مطالعات اسلامی و فرق شیعی درسه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری؛ در رشته‌های: معارف اسلامی و حقوق، مطالعات اسلامی، اندیشه معاصرمسلمین، و دانشجو دارد. همچنین در رشته های فلسفه اسلامی، زبان و ادبیات عرب، مطالعات اسلامی به زبان انگلیسی و مدیریت آموزشی دانش پژوه داشته است که هم اکنون فارغالتحصیل شده اند. دوره های این مدرسه به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی برای دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری طراحی و اجرا شده است.
مدارس پیوسته:
- مدرسه علمیه خواهران فاطمیه(سلام الله علیها) با دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد معا رف اسلامی.
- مدرسه علمیه خواهران کلیت الزهراء(سلام الله علیها) با دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد معا رف اسلامی و حقوق.
- مدرسه علمیه ولی عصر(عج) با دومقطع کاردانی و کارشناسی.
- مدرسه علمیه مکتب الصادق(علیه السلام) با دومقطع کاردانی و کارشناسی.
معاونت فرهنگی تربیتی نمایندگی
تحقق اهداف نظام نامه تربیتی المصطفی در چشم انداز1404 (اولویت بخشی به ساحت های تربیت اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، فرهنگی)
الف.اهداف عملیاتی:
۱. تقویت ارتباط عاطفی وتربیتی با دانش پژوهان.
۲. آشنایی دانش پژوهان با مراکز مذهبی تاریخی ایران.
ب.فعالیت ها:
۱.تدوین واجرای طرح تربیت ضمن خدمت معاونت فرهنگی:
در راستای تحقق شعار«تربیت مداری»، طرح تربیت ضمن خدمت کارگزاران تدوین و مراحلی از آن اجرا گردید توضیح اینکه طرح مذکوردر قالب مباحث اخلاقی و مباحث اسلام شناسی که به صورت ارائه گزارش از متن کتاب«سیر و سلوک علامه بحرالعلوم» و کتاب «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی استاد مطهری» مطرح شد. پرسش‌ها و دیدگاه‌های اعضاء، در ساعت اول جلساتِ هفتگی عنوان گردید. یک جلسه اختصاص به مباحث اسلام‌شناسی و جلسه دیگر اختصاص به مباحث اخلاقی اختصاص یافت.
۲.ترسیم اجمالی شعارتربیت مداری نمایندگی:
در راستای تبیین “سیاست آموزش پژوهش محور تربیت مدار”وفراهم آوردن زمینه مناسب در حوزه آموزش و پژوهش نمایندگی و واحدها ی تابعه ،در چند جلسه هیئت رئیسه و جلساتی با معاونت آموزش وگروه‌های علمی واحد گرگان، سیاست مذکور مطرح و برخی از زوایای آن بررسی شد.
۳. رشد معنوی و دینی دانش پژوهان:زمینه سازی جهت رشد معنوی و دینی با مشارکت دانش پژوهان در برنامه‌های مختلف مذهبی و ملی.
۴.تشکیل جلسات مذهبی: تشکیل جلسات انس با قرآن و جلسات بیان احادیث و سخنرانی در مناسبتهای مختلف.
۵ .دیدار با ابرار: دیدار با بزرگان معنوی و نیکان و بهره مندی از ارتباط با آنها.
۶. برپایی آموزش های کاربردی: برپایی آموزش‌های مهارتی و کاربردی نظیر مربی گری قرآن و..
۷. برگزاری اردو‌های فرهنگی تربیتی:جهت دیدار از اماکن تاریخی ومذهبی در تهران، قم،مشهد و اصفهان و..
۹. ارائه مشاوره: مشاوره در خصوص مسائل و مشکلات دانش پژوهان و کارمندان.